Profilaktyka chorób oczu – jak dbać o wzrok? Porady specjalisty

Jak dbać o oczy? Co im szkodzi? Co jeść aby poprawić wzrok? Czy jest coś takiego jak ćwiczenia na oczy? Na te i inne pytania odpowiada Andrzej Malinowski, dr nauk medycznych, optometrysta, optometrysta kliniczny i współwłaściciel Elite Optyk Malinowscy.

– Jak dbać o oczy to oczywiście najważniejsze pytanie, ale może najpierw powinniśmy ustalić co szkodzi naszym oczom, czego nie lubią?

– To zasadnicza kwestia, bo właśnie unikanie tych szkodliwych czynników jest podstawą profilaktyki i dbania o wzrok. Tym czego nasze oczy szczególnie nie lubią, a co jest niestety plagą ostatnich lat, to nadmiar pracy na tzw. bliskich odległościach. Wszyscy – od dzieci po seniorów – spędzamy mnóstwo czasu przed różnymi ekranami. Już nie tylko oglądamy telewizję, ale przede wszystkim czytamy, gramy, pracujemy na komputerach, laptopach, tabletach czy smartfonach. O ile od ekranu telewizora siedzimy zwykle w odległości kilku metrów, to pozostałe urządzenia są zwykle znacznie bliżej. W zawiązku z tym, że spędzamy przed nimi zdecydowanie za dużo czasu, specjaliści od ochrony wzroku zaczęli wyróżniać nową jednostkę, może nie chorobową, ale jest to określenie stanu, z którym zmaga się coraz więcej ludzi – to cyfrowe zmęczenie wzroku. Jak wspomniałem problem dotyczy wszystkich. U dorosłych często objawia się nie tylko gorszym widzeniem, ale też zmęczeniem oczu, bólami głowy, ogólnym przemęczeniem. Najbardziej niebezpieczne jest jednak to zjawisko dla dzieci. Coraz więcej młodych i bardzo młodych ludzi cierpi na krótkowzroczność, a wady wzroku osiągają coraz wyższe wartości. W przyszłości może to skutkować poważnym problemem z widzeniem, ale też rozwojem takich chorób jak jaskra, zaćma, rozwarstwienie siatkówki i wiele innych.

– Czyli odpowiedź na pytanie jak dbać o oczy nasuwa się sama: unikać komputerów i smartfonów. Tyle, że w dzisiejszej rzeczywistości to właściwie niemożliwe. Co więc powinniśmy robić?

– Skoro nie możemy tego wyeliminować, powinniśmy jak najbardziej ograniczyć czas spędzany na pracy w bliskich odległościach, co dziś faktycznie oznacza przy telefonie czy komputerze. Dzieci do 7 – 8 roku życia w zasadzie w ogóle nie powinny dostawać takich sprzętów jak tablety czy smartfony do ręki. Poza minimalizacją czasu pracy, postarajmy się też zwiększyć dystans od ekranu. Odległość ma tu bowiem kluczowe znaczenie. Kiedy patrzymy w dal nasze oczy odpoczywają. Im bliższy jest punkt, w który się wpatrujemy tym większą pracę musi wykonać oko w celu ostrego widzenia.

Gdybyśmy mieli podać to w dioptriach to jeśli patrzymy na coś z odległości 40 cm, oko wykonuje pracę około 2,5 dioptrii. Jeśli zbliżymy ekran do 30 cm, to już mamy wartość ponad 3 dioptrii. Jak widać każde 10 cm robi różnicę. Skoro więc nie możemy zrezygnować podczas pracy czy nauki z tych urządzeń – odsuńmy je od siebie. Zamiast tabletów czy laptopów, a już zwłaszcza smartfonów, które siłą rzeczy trzymamy najbliżej oka, postawmy na stacjonarny komputer z dużym monitorem, który ustawimy w odległości najlepiej 1 metra, a minimum 70 cm. Inną ważną kwestią jest oświetlenie. Oczywiście najlepsze jest naturalne, ale jeśli musi być sztuczne, niech będzie dobre – przynajmniej kilkaset lumenów. Poza tym warto przemyśleć kwestię używania filtrów światła niebieskiego na ekrany, a także specjalnych soczewek do pracy przy komputerze.

Kluczowe jest jednak stosowanie zasady 20/20/20. Czyli co dwadzieścia minut, przez dwadzieścia sekund odrywamy wzrok od monitora i patrzymy na odległość przynajmniej 20 stóp, czyli co najmniej 6 metrów.

– Czy to jest jakaś forma ćwiczenia oczu? Czy w ogóle jest coś takiego jak ćwiczenia na wzrok?

– Patrząc w dal rozluźniamy mięśnie oczu, nie zmuszamy wzroku do akomodacji, jest to więc dla nich forma relaksu. Jeśli chodzi o ćwiczenia oczu to musimy rozróżnić terapię widzenia dla pacjentów, którzy mają jakieś problemy ze wzrokiem (i tych nie będziemy tu omawiać od), od ćwiczeń, które mają pełnić rolę profilaktyki widzenia, które wszyscy możemy i powinniśmy wykonywać. Pierwszym takim ćwiczeniem jest ćwiczenia mięśni oko-ruchowych. ćwiczenie jest bardzo proste i polega na wykonywaniu ruchów gałek ocznych. Patrzymy w prawo, przesuwamy wzrok w lewo. Potem kierujemy oczy ku górze, a następnie na dół. Takie ruchy prawo-lewo, góra-dół, podobnie jak patrzenie w dal powoduje rozluźnienie mięśni daje oku odpoczynek. Możemy też robić ćwiczenia, które usprawnią proces akomodacji oka. Weźmy do ręki jakiś przedmiot i trzymajmy go na długość wyciągniętego ramienia przed twarzą. Następnie przybliżamy długopis do twarzy cały czas na niego patrząc, aż do momentu, kiedy przestajemy móc ostro go widzieć.

– Chciałabym jeszcze zapytać co jeść, aby poprawić wzrok? Czy jest jakaś specjalna dieta dla oczu?

– Dieta ma ogólnie duży wpływ na nasze zdrowie. Dobrze zbilansowane, zróżnicowane menu, bogate w warzywa i owoce będzie też dobre dla oczu. Jeśli chodzi o produkty spożywcze oraz składniki odżywcze, które mają dla wzroku szczególne znaczenie, to zwróciłbym uwagę na luteinę. To silny antyoksydant, który ma bardzo dobry wpływ na siatkówkę oka i plamkę żółtą. Luteinę znajdziemy m.in. w szpinaku, brokułach, zielonych warzywach i jagodach. Dobroczynny wpływ na oczy ma też witamina A, w którą bogata jest m.in. marchew. A także kwasy omega-3, które znajdują się w rybach, szczególnie morskich. Kluczowe znaczenie ma jednak luteina, której niedobór w połączeniu z ekspozycją na światło ultrafioletowe może prowadzić do zwyrodnienia plamki żółtej i bardzo poważnego upośledzenia widzenia.

– Skoro pojawił się temat promieni ultrafioletowych, zapytam jeszcze o okulary przeciwsłoneczne. Czy noszenie ich to tylko kwestia mody, ewentualnie wygody wynikającej z tego, że słońce nas nie oślepia? Czy to jednak forma dbania o wzrok?

– Zdecydowanie to profilaktyka prozdrowotna oczu. Znaczenie ma jednak nie kolor czy stopień przyciemnienia szkieł, a filtr jaki posiadają. Noszenie okularów bez filtra jest znacznie bardziej niebezpieczne niż nie noszenie ich wcale. Źrenica naturalnie chroni oko przed nadmiarem promieniowania. Gdy jest dużo światła, zwęża się i ogranicza ilość światła, a tym samym promieni UV, które wpadają do oka. Jeśli zasłonimy je ciemnymi szybami, źrenica się rozszerza i wpada więcej promieni UV. Dlatego koniecznie zwracajmy uwagę, by szkła miały filtr. Najlepiej żeby był to filtr 400, który blokuje całkowicie dostęp promieniom ultrafioletowym. I pamiętajmy, że okularów nie nosimy tylko latem. Wkładamy je zawsze gdy jest dużo słońca. Zwłaszcza zimą i na wodzie, gdzie promienie są dodatkowo odbijane przez śnieg lub wodę.